Σάββατο 17 Οκτωβρίου 2009

Από τον Πόντο στο Κυβερνείο του Καρς

Η ελληνορθόδοξη εκκλησία της Μεταμόρφωσης του Σωτήρος στο Καρς


του Γιώργου Παναγιωτίδη,
Πολιτικού Επιστήμονα

Στα 1878 η Ελλάδα ήταν ακόμα μια μικροσκοπική και θνησιγενής χώρα με τα σύνορά της να φτάνουν στα όρια της σημερινής Στερεάς Ελλάδας. Τη χρονιά αυτή ένας ακόμα ρωσοτουρκικός πόλεμος συντάραξε τα Βαλκάνια, και η Ρωσία, κατανικώντας τον άσχημα οργανωμένο τουρκικό στρατό, έφτασε έξω από την Κωνσταντινούπολη, σε απόσταση μόλις 10 χιλιομέτρων, επιβάλλοντας τη συνθήκη του Αγίου Στεφάνου.

Με τη συνθήκη αυτή δημιουργούνταν ένα τεράστιο Βουλγαρικό κράτος, με εδάφη και της Μακεδονίας και της Θράκης, και επομένως η υλοποίησή της θα ήταν καταστροφική για τα συμφέροντα της Ελλάδας, η οποία στα πλαίσια της Μεγάλης Ιδέας προσέβλεπε πάντα στην απελευθέρωση των παραπάνω εδαφών, που κατοικούνταν από ακμαίο Ελληνισμό.

Ευτυχώς που ο Πρωθυπουργός της Αγγλίας Ντισραέλι όρθωσε ανάστημα και ανάγκασε τη Ρωσία να καθίσει σε μια νέα σειρά διαπραγματεύσεων, που έγιναν στο Βερολίνο την ίδια χρονιά και φέρουν την ονομασία Συνθήκη του Βερολίνου.

Με τη συνθήκη αυτή, σωτήρια για την Ελλάδα, δεν δόθηκαν εδάφη της Μακεδονίας και της Θράκης στο υπό δημιουργία κράτος της Βουλγαρίας, ενώ στα ασιατικά εδάφη η Ρωσία έλαβε έναντι ανταλλαγμάτων από την τότε ακόμη Οθωμανική Αυτοκρατορία μια έκταση 18.500 τ.χλμ., κάτι παραπάνω δηλαδή από τη σημερινή μισή Μακεδονία μας. Τα εδάφη αυτά, μέσα στα οποία υπήρχαν οι πόλεις Καρς, Αρνταχάν και Βατούμ, δημιούργησαν το Κυβερνείο του Καρς.

Το γεγονός ότι τα ρωσικά στρατεύματα μπήκαν βαθειά μέσα στην οθωμανική επικράτεια και έφτασαν μέχρι την Αργυρούπολη του Ευξείνου Πόντου ξεσήκωσε τους Έλληνες του Πόντου, οι οποίοι με σημαίες και λάβαρα υποδέχτηκαν τους Ρώσους ως ελευθερωτές. Μετά όμως την απομάκρυνση των Ρώσων, όσοι εκτέθηκαν ακολούθησαν τα ρωσικά στρατεύματα και εγκαταστάθηκαν στη μόλις απελευθερωθείσα περιοχή του Κυβερνείου του Καρς, ενώ πολλοί άλλοι συνέχισαν επίσης για μια καλύτερη ζωή υπό την ομόδοξη Ρωσία, που υποσχέθηκε τίτλους ιδιοκτησίας και πολλά προνόμια στους νέους κατοίκους.

Έτσι περίπου 80 χιλιάδες Πόντιοι Έλληνες εγκαταστάθηκαν στο Κυβερνείο του Καρς στα 1878 και ίδρυσαν περίπου 80 χωριά, δημιουργώντας έντονη οικονομική, κοινωνική και πολιτιστική παρουσία.

Όταν στα 1907 γίνεται απογραφή του πληθυσμού, δεν υπάρχει χωριό χωρίς εκκλησία και σχολείο, που έχτισαν οι ίδιοι και τη συντήρηση των οποίων ανέλαβαν οι κοινότητες, οι οποίες μάλιστα πλήρωναν και τους μισθούς των παπάδων και δασκάλων.

Η προσπάθεια απόκτησης σχολείων με ελληνική παιδεία στο Κυβερνείο του Καρς έγινε με αγώνες του ελληνικού στοιχείου, που αντιστάθηκε σθεναρά στην προσπάθεια των Ρώσων να εκσλαβίσουν τους Έλληνες Ποντίους ανοίγοντας αρχικά σχολεία μόνο με Ρώσους δασκάλους.

Το γεγονός ότι δημιουργήθηκαν στο χώρο αυτό ακμαίες ελληνικές κοινότητες, που κράτησαν όρθιο και συμπαγή τον Ελληνισμό, δείχνει την αγνότητα και τον πατριωτισμό των Ελλήνων που μετοίκισαν στην παραπάνω περιοχή. Δυστυχώς οι Έλληνες Πόντιοι του Καυκάσου έμειναν στην περιοχή αυτή μόνο σαράντα χρόνια.

Τα μαύρα γεγονότα της καταστροφής του 1922 ανάγκασαν και αυτούς, που οι πρόγονοί τους έζησαν στο χώρο του Πόντου για περισσότερο από 2.800 χρόνια, να εγκαταλείψουν τις νέες πατρίδες τους και να ξεριζωθούν φτάνοντας με χίλιες μύριες δυσκολίες στον ελλαδικό χώρο. Σήμερα, 87 χρόνια μετά την Καταστροφή και την Ανταλλαγή των πληθυσμών, οι κάτοικοι του Κυβερνείου που εγκαταστάθηκαν εδώ στην Ελλάδα έφτιαξαν με το φιλότιμό τους, την εργατικότητά τους και το σφρίγος που τους διακρίνει μικρούς παραδείσους, ενώ εκεί στα χωριά που άφησαν όσοι κατοικούν σήμερα ζουν τον Γολγοθά μιας σύγχρονης κόλασης.

Το άρθρο δημοσιεύτηκε στην εφημερίδα Ποντιακή Γνώμη - Τεύχος Απριλίου