 |
| Παρουσιάστηκε το βιβλίο "Σοφία - Ο Ξεριζωμός από τη Μαύρη Θάλασσα στο Χαλέπι" |
Στην παρουσίαση του βιβλίου "Σοφία - Ο Ξεριζωμός από τη Μαύρη Θάλασσα στο Χαλέπι" που διοργάνωσαν οι Εκδόσεις Στοχαστής και ο Αρμενικός Πολιτιστικός και Εκπαιδευτικός Σύλλογος Χαμασκαΐν την Παρασκευή 23 Μαρτίου 2018 στο Δημαρχείο Καλλιθέας, συμμετείχε και η Δρ Λαογραφίας, Μυροφόρα Ευσταθιάδου
Ανάμεσα στα άλλα τόνισε ότι πρόκειται για ένα άκρως συναισθηματικό κείμενο. Δίνει πληροφορίες ιστορικές, κοινωνιολογικές, χωρίς να χάνει την αίγλη της ποιητικότητας του λόγου.
Το βιβλίο στηρίζεται σε δίπολα και αντιθέσεις. Τη στιγμή που η Σοφία επανενώνεται με τη μητέρα της, χάνουν την πατρίδα τους, τον Πόντο. Όλες οι παραδόσεις και οι ρήσεις λένε πως Αρμένιοι και Έλληνες δε γίνονται φίλοι... και η Σοφία γεννά παιδιά από Αρμένιο δίνοντας περισσή αγάπη στη νέα της πατρίδα... Υπάρχει μίσος προς τους Τούρκους για τα δεινά που πέρασαν η ίδια και ο Αρμένης άντρας της...αλλά ακούει ειδήσεις στα τουρκικά για να ενημερωθεί, γιατί αυτή η γλώσσα της θυμίζει την πατρίδα της.
Χάνει τα αγαπημένα της πρόσωπα. Πεθαίνουν όλοι...ένας-ένας στα χέρια της... κι όμως η Σοφία βρίσκει το κουράγιο να «δώσει», να δώσει αγάπη, ζεστασιά, κατανόηση, ακόμη και αποθέματα στοργής....να δώσει από αυτά που δεν έχει.
Προκαλεί εντύπωση η ρεαλιστικότατη περιγραφή του Πόντου στις σελίδες του βιβλίου. Η Σοφία έφυγε πολύ μικρή, η Σιρούν δεν τον γνωρίζει...ωστόσο ξέρει! Δεν κάνει λάθη! Φαίνεται ξεκάθαρα σε όλες τις περιγραφές η αγάπη για την πατρίδα της Σοφίας και με άλλη τόση αγάπη μίλησε και στα παιδιά της.
Στο κείμενο βρίσκεις λοιπόν όλη την ποιητικότητα, μέσα από την τραγικότητα αλλά και το μεγαλείο της ζωής. Συχνές είναι οι παρομοιώσεις με τη φύση...υπάρχει έρωτας τριών χιλιάδων χρόνων λέει, της Μαύρης Θάλασσας με την οροσειρά του Πόντου. Κι όταν έρχεται η ώρα του ξεριζωμού...η Μαύρη Θάλασσα ουρλιάζει δυνατά και βροντοφωνάζει, αρνούμενη την υποδούλωση του λαού της, τον χωρισμό και την απομάκρυνση...
Βρίσκεις πληθώρα λαογραφικών στοιχείων, απλά, καθημερινά και ανεπιτήδευτα (π.χ. η γιαγιά αντί για νερό στα γεύματα έβαζε γάλα) και λογοτεχνικής διάθεσης (η Αθανασία, η μητέρα της Σοφίας χηρεύει 20 ετών... μέσα στην Άνοιξη ήρθε ο χειμώνας... περιγράφει... Και όταν περιμένει κι άλλο παιδί από το δεύτερο σύζυγο... γεννά στις πορείες του θανάτου: ο θάνατος κι η γέννηση θα πήγαιναν μαζί;
Ναι... μαζί... δε βρέθηκε κανείς να κόψει τον ομφάλιο λώρο... κι ο θρήνος; Τα σύννεφα μόνο... είχαν τραβήξει ένα ταραγμένο σάβανο στο βάθος του ουρανού και θρηνούσαν σιωπηλά. Κι η μέρα, που σε φυσιολογικές συνθήκες ξημερώνει και χαίρεσαι... στις πορείες θανάτου φέρνει το μαστίγιο και το θάνατο...και προσεύχεσαι να μην ανατείλει! Για να μην έρθει νέος πόνος...).
Εκτός από τα αποσπάσματα του βιβλίου, είναι εξίσου σημαντικό να δούμε τη Σοφία ως μαρτυρία, ως προσωπική αφήγηση, αφήγηση ζωής που συμπληρώνει, εμπλουτίζει, αποδεικνύει τη δημόσια ιστορία. Τα κενά της μνήμης καλύπτει η ιστορία και τα κενά ή τις αποδείξεις της ιστορίας οι οικογενειακές αφηγήσεις. Κι έτσι, με τη σύνθεση όλων αυτών των αφηγήσεων και των αυτοβιογραφιών, διαμορφώνεται η περίφημη συλλογική μνήμη. Συλλογικό είναι όμως και το τραύμα στη μνήμη, που διαμορφώνεται από όλες αυτές τις ατομικές αφηγήσεις οι οποίες βοηθούν μακροπρόθεσμα στην επούλωσή του. Αυτό το τραύμα δεν αφορά μόνο την πρώτη προσφυγική γενιά, οι απόγονοι βιώνουν το τραύμα ως δεδομένη κληρονομιά.
Απαλείφεται ο αρχικός πόνος, ο οποίος μετατρέπεται, αναλόγως την περίσταση, σε οργή, αποκατάσταση ή διεκδίκηση.
Το πιο σημαντικό ζήτημα που θίγει η «Σοφία» είναι αυτό της ταυτότητας: «δικαιούμαι να αποτελώ κι εγώ ένα μικρό κομμάτι του μεγαλειώδους ποντιακού λαού»... Αυτή την αίσθηση του «ανήκειν» αναζητά που ανακαλεί στη μνήμη την ιδέα της αφοσίωσης στην πατρίδα και ξυπνά συναισθήματα... Υπάρχει αίσθηση του ανήκειν σε έναν τόπο που δεν γνώρισες αλλά μόνο άκουσες, όταν εκεί γεννιέται, περπατά και πονά η μητέρα σου. Η ρίζα είναι πολύ σημαντικό πράγμα για έναν άνθρωπο...τη ρίζα αναζητάς ασυναίσθητα σε όλες τις δυσκολίες τις ζωής και μια σκέψη, ένα όνομα, μπορεί να σου δώσει την ψυχική δύναμη να πορευτείς. Για τη Σοφία, το ίδιο το όνομα, το Σοφία, ήταν το μόνο δώρο που της είχε απομείνει από τους γονείς της. Μέσα στο Σοφία κρυβόταν η ανάμνησή τους αλλά και η θύμηση των ανέμελων παιδικών χρόνων. Ήταν ένα κομμάτι μέσα της, ο οικογενειακός κώδικας που κληρονόμησε. Και αναζητά την ταυτότητά της μέσα στην ετερότητα. Στις διαφορές με τους άλλους.
Αντιφατικός και οξύμωρος ο όρος ταυτότητα και μεταβάλλεται συνεχώς: τοπική ταυτότητα στον Πόντο, προσφυγική ταυτότητα, εθνοτοπική ταυτότητα στην Ελλάδα και σήμερα, οικογενειακή αξιακή ταυτότητα που μας διδάσκει η Σοφία, συναισθηματική ταυτότητα. Και τελικά αναζητούμε όλοι τη χαμένη Σοφία του οικογενειακού μας δράματος, γιατί οι περιπτώσεις αυτές είναι πάρα πολλές για να μην έχει ο καθένας μας, που έχει προσφυγική καταγωγή να αφηγηθεί, είτε το γνωρίζουμε, είτε όχι...